IBALON (EPIKONG BIKOLANO)

Ang Ibalon ay matandang pangalan ng Bikol.
Ibalon is an old name for the Bicol region of the Philippines.

Noong 1895, si Prayle Jose Castaño ay may kinaibigang lagalag na mang-aawit na si Cadungdung. Sa kanya narinig ng pare ang epikong Ibalon. Itinala at isinalin ng pare sa Kastila ang isinalysay sa kanya ni Cadungdung.

Ang epiko ay nababahagi sa trilohiya. Inilalarawan dito ang kabayanihan nina Baltog, Handiong at Bantong.

Buod ng Ibalon

_________________________________________________________________________

Kilala ang Bicol sa kanilang matandang epiko na Ibalon na isinalaysay ng isang 
makatang manlalakbay na si Cadugnung na isinalin Fr. Jose Castaño. Ang nasabing epiko ay 
nalathala sa Madrid sa tulong ni Wenceslao Retana. 
Ibalon o Ibalnon ang naging tawag ng mga Español sa sinaunang lupain ng mga 
Bicolano. Naging batayan nito ang mga “ibal” o “ibay” na kauna-unahang pangalan ng tangway 
ng Bicol. Salitang pinaikli ang “ibal” ng Ibalyo na nangangahulugan na naging tawiran mula sa 
Visaya patungo sa kabilang ibayo sa dakong Timog Luzon. 
Binubuo ng sampung saknong na may tig-4 na linya o talutod. May sukat na 
lalabindalawahin. May dalawang bahagi ang epiko. Naglalaman ng kahilingan ni Iling (isang 
ibong laganap sa kabikulan at kung inaalagaan ay madaling turuang bumigkas ng ilang salita) 
kay Cadugnung na awitin ang mga pangyayaring magpakilala sa kabayanihan ni Handyong. 
Ang ikalawang bahagi naman ay ang awit ni Cadugnung na naglalaman ng mga 
pangyayaring naganap noong matagal na panahon.
 Sa pagsisimula ng epiko, si Baltog ang kauna-unahang lalaking nakarating sa Kabikulan 
buhat sa lupain ng Botavara. Dahil sa mayamang lupain ng Bicol at sa likas nitong kagandahan, 
naakit si Baltog. Isang gabi, tinambangan ni Baltog ang baboy-ramo. Sinaksak niya ang 
mabangis na hayop sa pamamagitan ng kanyang sibat. Pagkatapos ay sinunggaban niya ang 

mga panga at binali ang buto. Isinabit ni Baltog ang dalawang panga sa puno ng Talisay. Labis 
na humanga ang mga mangangasong buhat sa ibang lugar nang kanilang makilala at makita 
ang pangit at panga ng baboy-ramo gayundin ang panga nitong nakausli. Ang baboy-ramong 
ito ay buhat daw sa bundok ng Lingyon at tinatawag na Tandayag. 
Dahil sa ipinamalas ni Baltog na pambihirang lakas kaya’t kinilala siyang pinuno ng pook 
na Ibalon. Naging mabuti siyang pinuno. Binigyan niya ng katarungan ang lahat ng kanyang 
nasasakupan. 
Matapos ang panahon ng kapayapaan at kasaganaan, naghari naman sa buong Ibalon 
ang lagim at kapinsalaan dahil sa poot ng mga dambuhalang tulad ng mga pating na may 
pakpak, kalabaw na lumilipad at higanteng buwaya. 
Nalungkot si Baltog dahil siya ay matanda na at hindi na niya kayang ipagtanggol ang 
kanyang mga nasasakupan. Hindi nagtagal, isang batang-batang mandirigma ang 
nagngangalang Handyong ang dumating sa Ibalon. Nang marinig niya ang karaingan ng mga 
tao ay muli siyang naging tagapagligtas. Naging matagumpay naman siya sa paglipol ng mga 
dambuhala. Hinikayat ni Baltog si Handyong na magkaroon ng isang pangkat ng mga 
mandirigma upang tumulong sa paglipol ng mababangis na dambuhala. Kaya’t mula noon si 
Handyong naman ang humaliling bayani ng epiko. 
Nakalaban din at napatay ni Handyong si Ponong nang bigla itong lumusob sa kanila. 
Isa rin itong dambuhala na iisa ang mata at tatlo ang bibig. Ito ay napatay ni Handyong. Ang 
labanan ay umabot ng sampung buwan. Ang pating na may pakpak at Simarong kalabaw na 
lumilipad ay nalipol lahat. Ang mabangis na “Sarimaw” ay itinaboy sa bundok ng Kolasi. Ngunit 
isa pang dambuhala ang nakaligtas sa kamay ni Handyong. Siya’y si Oryol, isang tusong ahas na nakukuhang maging isang anyo ng kaakit-akit na babae at ang tinig ay parang sirena. Ang 
mapanlinlang na serpyente ay nagtatangkang gayumahin si Handyong. Sa kabila ng pang-aakit 
na ginawa kay Handyong, pinatunayan ni Oryol na hindi niya mapapasuko si Handyong, kaya’t 
naghandog siya ng tulong upang mapuksa ang mga dambuhalang buwaya sa ilog Bicol. 
Pagkatapos ng labanan, ang ilog Bicol ay namula sa dugo ng mga buwaya. Nasaksihan ng 
ilang orang-utang ang labanang ito at sila’y nasindak. 
Nang malipol ang mga dambuhala sa pook, namahinga si Handyong. Mula noon siya’y 
nagpatuloy sa pamamahala sa kanyang mga kababayan nang buong tapat at katalinuhan. Sa 
kanyang pagpapahinga siya’y nagtanim ng gabi ang laman ay kasinlaki ng pansol. Nagtanim 
din siya ng isang uri ng palay na nagtataglay ng kanyang pangalan. Lalo siyang napamahal sa 
kanyang mga sakop nang nahikayat niya nang buong lugod ang mga mamamayan upang 
gumawa ng mga kapaki-pakinabang na kasangkapan sa ikakabuti ng lipi. 
Binanggit din sa epiko na si Handyong ang kauna-unahang gumawa ng bangkang 
naglayag sa ilog Bicol na si Cuinantong. Lalong naging kahanga-hanga si Cuinantong nang 
magdagdag siya ng timon at layag sa bangkang gianwa niya. Ginawa rin ni Cuinantong ang 
araro, suyod, pagalong, singkaw, gulok, asarol at salop. Ang iba pang nagsigawa ng 
kasangkapan ay si Hablom na tumuklas ng habihan, ang unanong si Dinahon naman ang 
lumikha ng tapayan, kalan, palayok at iba pa. Si Surat naman ang gumawa ng ABAKADA at 
inukit sa batong libon. 
Inilalarawan din sa epiko ang bahay nina Handyong na kung tawagin ay “moog” 
sapagkat ito’y nakasalalay sa punongkahoy. Alinsunod sa epiko sila’y tumatahan sa itaas ng 
punungkahoy upang maiwasan ang labis na init at maligtas ang mga sarili sa insekto’t hayop na 
naglipana sa pook. Ibinigay ni Handyong ang batas na makatarungan na magpapahintulot na 
manirahan nang sama-sama ang alipin at umaalipin nang may karangalan at katiwasayan sa 
pamilya. 
Sa gitna ng kapayapaang naghahari sa lupain ay nagkaroon ng isang delubyo. Ang 
baha ay kagagawan ni Inos. Isang nakasisisndak na bagyo na may kasamang malakas na ulan 
ang nasabing delubyo. Pagkatapos ng delubyo, isang tangway ang lumitaw na ngayon ay 
tinatawag na Pasacao. Nagbago rin ang takbo ng agos ng ilog Inarihan. Ang epiko ay 
nagwakas sa kasaysayan ni Bantong, isang batang-batang kaibigan ni Handyong na lagi niyang 
kasa-kasama. Sa panahong iyon, ang katahimikan ng Ibalon ay muling binulabog ni Rabut, 
isang dambuhalang kalahating tao at kalahating hayop ang katawan. Siya’y isang 
mangkukulam at nagagawa niyang bato ang sinuman. 
Isang araw, kasalukuyang bumabaha, nagtungo si Bantong kasama ang kanyang mga 
tauhan sa yungib at sinalakay si Rabut samantalang ito’y natutulog. Tinaga ni Bantong ang 
tulog na dambuhala. Namilipit sa sakit sa Rabut at umalingawngaw ang kanyang tinig sa buong 
bayan. 
Dinala ni Bantong ang bangkay ni Rabut sa Libnaman. Ipinakita niya kay Handyong ang 
dambuhala at hindi siya makapaniwala sa kapangitan ni Rabut. Dito nagwakas ang salin ni Fr. 
Jose Castaño: 
Nangako si Cadugnung na ipagpapatuloy niya ang kuwento sa ibang araw. Subalit 
maaaring hindi na naisalin ang iba pang bahagi ng epiko o kaya hindi na natapos kung kaya’t 
nananatiling walang karugtong ang epiko. 

QUESTIONS:

1. What are the similar traits of Baltog, Handyong and Bantong in the story? 

Question:

Question:
3. How can we become heroes in our own way?
Situation:
Relate the adventure of Bantong in the Philippine setting, specifically in the areas that were affected or destroyed by different calamities, such as earth quake, heavy rain, and flash flood.
Questions:
1. What would happen if all these natural calamities occur in the country? 
2. How can we prevent those possible situations? 

Question: 
3. How can we prepare for these calamities? 
Question: 
4. Do you think we will be able to prevent these natural calamities from happening? YES or NO. Why?